Jakie oczy? Jaki nos? - Kwestionariusz postaci w pisarstwie

 Ohayo! a może Wenezuela!

Witam was w kolejnym wpisie na moim blogu, pierwszym, który zaczynam w tym roku (choć możliwe, że wcześniej pojawi się wpis napisany trochę później niż ten). I rozpoczynamy... Narzędziem pisarskim, jaką jest karta/kwestionariusz postaci.

Pewnie fani RPG-ów, którzy są czytelnikami mojego bloga, pomyśleli, że chodzi o karty postaci do D&D czy innych gier, jednak... Chodzi o coś, co ma trochę inną funkcję. Chodzi o to, jak tworzyć postaci jako pisarze. A przypominam, że pisać można zarówno książkę, jak i scenariusz do gry, komiksu, filmy itd.

A więc zapraszam dalej.

Tworzenie postaci, czyli po co nam kwestionariusz postaci

Jeśli planujemy książkę, powinniśmy wiedzieć mniej więcej, kim są nasi bohaterowie. Niektórzy będą planować ich dokładniej, nie tylko opisując ich rolę, ale i cechy zachowania czy wyglądu. Ja na przykład zawsze staram się wymyślić wygląd bohatera, bo mam taką tendencję wynikającą jeszcze z czasów, gdy chciałem zostać rysownikiem komiksów.
Tylko czasami następuje problem, gdy okazuje się, że tej treści jest zbyt wiele, by nasz mózg był w stanie ją spamiętać.

I po to jest karta/kwestionariusz postaci!

Karta postaci jest ustrukturyzowanym dokumentem tekstowym, w którym znajdą się najważniejsze rzeczy o naszej postaci.

Tylko co znaczy "najważniejsze rzeczy"?

To jest problem kart postaci, które znajdziecie w internecie. Każdy może mieć inne przeświadczenie i uwzględnić inne rzeczy. Po co komuś znać znaczenie każdego imienia i nazwiska? A może jednak komuś się to przyda!

Zresztą, inne rzeczy są ważne w różnych gatunkach.

To ogólnie jest problem wielu narzędzi, które miałyby nam pomóc w pisaniu. Na przykład, Natalia Brożek z kanału Na Tapet i Pisarskiej Grupy Wsparcia udostępniła kilka takich narzędzi, np.: szablon w Notion. To jest genialny sposób, by sobie rozplanować dzieło... Tylko że nie takie, jakie ja pisałem w danym momencie. Bo na przykład miałem wtedy do pisania książkę dziejącą się w kompletnej allotopii i potrzebowałem innych rzeczy niż to, co zostało udostępnione.

A szczerze mówiąc, widać, że ona się nieźle nad tym wszystkim namęczyła! Po prostu mój tekst nie może na tym skorzystać, bo mój tekst jest w jakiś sposób inny, nie pasujący do tego jak skonstruowano to narzędzie.

Z pewnością wiele osób skorzystało na tym, jednak ja miałem taką sytuację, że mi to nie pasowało.

To nie jest wina ani moja, ani jej! 

Dobra! Może trochę moja, bo nie chciało mi się grzebać w tym szablonie, by go przekształcić, bo łatwiej byłoby mi po prostu znaleźć inne narzędzie do planowania. Ale może wykorzystam to do jakiejś bardziej umiejscowionej w świecie pierwotnym historii?

 

Podobnie można powiedzieć o kwestionariuszach znalezionych w internecie (np.: ten z MocMediów). Zawsze będzie nam czegoś brakować albo czegoś będzie za dużo. Czasami w różnych gatunkach niektóre z tych informacji okażą się zbędne, bo na przykład  informacje o magii albo innych mocach okażą się przydatne tylko jeśli w serii pojawia się magia, a w przypadku fikcji mimetycznej, gdzie nie ma takich zjawisk, to będzie niepotrzebne. Podobnie można powiedzieć o informacji o miejscu urodzenia bohatera - zazwyczaj nie będzie ono w jakikolwiek sposób ważne, chyba że będzie! Ale jest różnica pomiędzy Randem Al'Thorem czy Rayem Piercem-Okamoto (miejsce urodzenia okazuje się plot twistem) a Frodem Bagginsem czy Izabelą Łęcką (miejsce urodzenia nie ma większego znaczenia).

Z kolei data urodzenia może okazać się genialną informacją, która pozwoli określić wiek bohatera (jeśli podany jest rok), a także ustanowić w historii pewne wydarzenia (urodziny) czy też dodać pewnego zaplecza symbolicznego (bliźnięta urodzone w pierwszy dzień znaku Bliźniąt brzmią ciekawie). Ale równie dobrze może to nie znaczyć nic, bo ani nie ma określonego roku akcji ani nie ma zdarzeń związanych z dniem urodzenia się bohatera.

Wszystko zależy od projektu i bohatera!

Moje najważniejsze cechy do opisania

Jest mnóstwo rzeczy do zaplanowania, które warto by było zawrzeć w kwestionariuszu, jednak są pewne elementy, które bym uznał za najważniejsze. A więc czas, abym je wymienił.

Oczywiście, będzie to moja lista, oparta o moje preferencje i przyzwyczajenia. Wy macie prawo do swojej listy.

1. Tożsamość

• imię, nazwisko i ewentualny przydomek - czyli to, jak będzie nazywany bohater
• znaczenie/pochodzenie imienia, nazwiska i przydomku - czyli notatka w perspektywie doylowskiej (autora), dotycząca tego, co znaczą te nazwy. Szczególnie przydatne, gdy czerpiemy z innych języków, ale i nasze, tak zwane polskie imiona mogą mieć ciekawe znaczenie i rodowód. Chociażby imię Mateusz oznacza "dar Boga".
• płeć - w wypadku większości postaci płeć jest niezwykle ważna, szczególnie w języku polskim, gdzie zachodzi odmiana również przez rodzaje, związane z płcią. To, czy protagonista jest kobietą, mężczyzną czy osobą niebinarną, będzie ważne dla jego tożsamości.
• data urodzenia - by znać ewentualne urodziny, wiek i znak zodiaku postaci.
• wiek - na wypadek czasoprzestrzennego mambo-jumbo albo po prostu niechęci do określenia roku w powyższym punkcie.
• rasa - elf, człowiek, krasnolud czy potwór z Czarnej Laguny
• pochodzenie - czyli czy bohater jest z Kazachstanu, Zimbabwe czy Filipin. Może też oznaczać pochodzenie z jakiejś mniejszej grupy etnicznej (np.: Łemków) czy też obywatelstwo jakiegoś fikcyjnego kraju w fantasy.
• moc/magia - na wypadek pisania jakiegoś czarodzieja

2. Wygląd

• elementy dotyczące sylwetki (wzrost, waga, budowa ciała) - czyli to, czy postać będzie uznawana za dużą czy małą, sprawną fizycznie czy też nie.
• kolor oczu, włosów i skóry - czyli dość popularne elementy opisu zewnętrznego
• fryzura (w tym struktura i długość włosów) - czyli kolejne elementy opisu, tym razem trochę bardziej zmienne, lecz poprzez opis struktury (czy się kręcą, a jeśli tak, to jak?) i długości włosów możemy oszacować jakie różne fryzury może taka postać mieć
• budowa twarzy - czyli wszystkie opisy kształtów nosa, ust, oczy, uszu, włącznie ze znamionami i kolczykami. Może też zawierać typowe miny.
• zwyczajowy styl ubioru - czyli w co bohater się ubiera na co dzień.
• dream cast (kto miałby zagrać tą postać w filmie) - czasami się to przydaje do wizualizacji bohaterów. Ja na przykład w wieku 16 lat wyobrażałem sobie mamę głównego bohatera książki, którą, pożalić się, pisałem, jako Melinę Karakaredes z serialu CSI: Nowy Jork.

3. Relacje

• rodzina (matka, ojciec, rodzeństwo itd.) - czyli opis relacji bohatera z innymi postaciami, pojawiającymi się w tekście albo i nie. Warto również uwzględnić to, czy ta rodzina jest jego rodziną biologiczną czy przybraną, bo tak też może być. No i są jeszcze małżeństwa, w których jedna albo obie strony mają już dzieci, co wprowadza kolejne elementy skomplikowania rodziny bohatera.
• orientacja psychoseksualna - jeśli dana postać ma być innej orientacji niż heteroseksualna, warto to zaznaczyć chociażby w takim kwestionariuszu. Czasami jest to daje o sobie znać w tekście, a czasami nie.
• związki - jeśli ktoś miał jakieś związki z kimś albo jest obecnie w jakimś związku (mniej lub bardziej oficjalnym), warto to zaznaczyć.
• dzieci - jeśli bohater miał jakieś związki, to może i ma nawet dzieci.
• przyjaciele i wrogowie - czyli inne relacje na początku historii.

4. Ulubione

• hobby - czyli czym się zajmuje bohater, co lubi robić, w czym jest dobry
• ulubione jedzenie, muzyka, książka, film - czyli elementy określające diegetyczny gust bohatera, świadczące o jego kompetencjach kulturowych itd.
• hołd muzyczny (tribute) - doylowski sposób mentalnego określenia, kim jest ta postać.

5. Charakter

• osobowość MBTI - czasami się przydaje do określenia tego, jak ma się zachowywać bohater
  (Więcej o MBTI w TYM LINKU)
• lęki
• problemy
• cechy charakteru (dobre i złe)
• elementy character arcu (cel, kłamstwo i prawda - czyli cel, do którego bohater dąży, kłamstwo, które mu przeszkadza, i prawda, którą musi o sobie/świecie odkryć

6. Zachowanie

• nawyki (dobre i złe)
• charakterystyczne gesty - czyli to, jakie gesty wykonuje dana postać jako formę ekspresji. Na przykład, niektórzy posiadają pewne tiki, które oznaczają, że kłamią: przygryzają wargi, ich głos staje się piskliwy albo mrugają często oczami.
• charakterystyczne zwroty - jakie zwroty powtarzają się w wypowiedziach bohatera, czyli np.: "Kurczę"/"Zoinks!" jest wykrzyknieniem charakterystycznym dla Kudłego. 
• ton głosu - wysoki czy niski? zazwyczaj ciepły czy może zimny? To wszystko pozwala zbudować to, jak bohater mówi, a także jakie wrażenie może robić.
• inne cechy głosu - czyli dopełnienie powyższego punktu: wszelkie drżenia, jąkania się itd.

Oczywiście, to wielkie uogólnienie. Niektóre rzeczy są nieprzydatne, jeśli założymy, że bohater nie jest z naszego świata (większość kategorii "Ulubione"), a inne mają sens jedynie w fantastyce (magia i rasa). Jeśli postaci są w odpowiednio młodym wieku, opisywanie ich związków czy dzieci, a także i być może orientacji jest moim zdaniem zbędne.

A więc idealnie to pasuje do fantastyki miejskiej z dorosłym bohaterem!

Warto również zauważyć, skąd wziąłem elementy dotyczące character arcu. Nie każdy bowiem może planować character arc metodą Sary Letournau. Tak samo, jak nie każdy musi korzystać ze struktury fabularnej Save the Cat - ja nie korzystam, ale Natalia Brożek jest jego fanką, co widać w jej szablonie Notion.

Do tego takie rozpisanie bohatera nie daje nam całkowitego wglądu w to, kim on jest. To tylko ich suchy opis, pozbawiony duszy, która może ukazać się dopiero w czasie właściwej opowieści.

Zresztą, wszystko się może jeszcze zmienić, bo w czasie pisania nasze rozumienie tej postaci ewoluuje. Jest to wyraźnie widoczne w czasie późniejszych draftów, gdy wszystko może się zmienić. Poza tym, ja znam swoje postaci dopiero pod koniec pisania o nich historii, bo pisząc je, poznaje je!

Jednak nie oznacza to, że takie zaplanowanie może pomóc.

Dlatego, jeśli spodobał wam się mój kwestionariusz postaci, możecie go tego teraz sobie ściągnąć i wydrukować.

Oczywiście, jeśli macie czas i chęć, możecie samemu zrobić taką kartę postaci, jeśli czegoś brakuje w mojej wersji albo uznacie, że coś, co jest, wam nie pasuje. Wystarczy Word albo Excel, a jeśli chcecie zrobić tak ozdobny kwestionariusz jak ja, możecie to zrobić przy użyciu Canvy.

A więc jak to zrobicie? Czy weźmiecie mój kwestionariusz czy zrobicie swój? A może macie inne sposoby na planowanie postaci?

I czy podobał wam się mój kwestionariusz?

Podzielcie się nimi w komentarzach.

Udostępnijcie również tego posta, by mój blog się rozwijał.

Pa!