Na tropach monstrów #30: (Nie) Patrz jej prosto w oczy - GORGONY

Ohayo! a może Knossos!

Witam ponownie na moim blogu, gdzie zajmuję się kulturą, a przede wszystkim fantastyką.

A dziś zajmiemy się kolejnym krótkim tematem, nad którym nie muszę zgłębiać kultur z całego świata, podobnie jak to się działo 2 lata temu, gdy pisałem o minotaurach. W sumie, dziś też zabierzemy się w te malownicze, greckie rejony, bo porozmawiamy o gorgonach (tudzież meduzach).

A więc przygotujcie gustowne okulary przeciwsłoneczne, załóżcie piękne, wijące się peruki i przygotujcie kolekcję posągów, bo wyruszamy na spotkanie gorgonom.

Czym jest gorgona?

Gorgony to jedne z bardziej rozpoznawalnych potworów z mitologii greckiej. Były one trzema siostrami o przerażającym wyglądzie. Miały mieć szpony, ptasie skrzydła, kły dzików i włosy w postaci jadowitych węży.

Ich imiona to:

Steno (po grecku "potężna")
Euryale (po grecku "wędrująca daleko")
Meduza (po grecku "strażniczka" albo "obrończyni")

Ich rodzicami mieli być Keto i Forkos, bóstwa morskie.

Oczywiście, siostry nie były potworami zawsze. Kiedyś były pięknymi kobietami, ale jedna z nich, najmłodsza, Meduza, kapłanka Ateny, została zgwałcona przez Posejdona na stopniach świątyni bogini mądrości. Za to, że złamała celibat i to jeszcze na stopniach świątyni została ukarana.

Tak, cudowny przypadek oskarżania ofiary! Nie dość, że dziewczyna została napadnięta seksualnie, to jeszcze jej bogini zmieniła ją w przerażającego potwora!

Choć, należy dodać, że gynokrytyka świetnie reinterpretuje tą historię, a performerzy internetowi, tacy jak Crazy Cae, świetnie sobie radzą z przedstawieniem tej historii jako swoistego rape revange, choć Posejdonowi się nie obrywa zbytnio. No, może poza tym, że Amfitryta się o tym dowiaduje.

Jednakże poprzez ten retelling widzimy inną wizję Meduzy i jej sióstr, które dość ciekawie akcentują jej imię. Meduza staje się z bezbronnej, małej dziewczyny obrończynią.

Niestety, na tym nie możemy skończyć historii gorgon, bo jest jeszcze motyw Perseusza, herosa, syna Zeusa, który musiał zabić Meduzę i przynieść jej głowę do króla Polidektesa. Bowiem Steno i Euriale były nieśmiertelne, ale Meduza już nie, jednakże posiadała inną zdolność - zamienianie w kamień tych, którzy na nią patrzyli. Perseusz musiał więc skorzystać z lustrzanej tarczy, by zakraść się do Meduzy w trakcie, gdy ona spała.

No i uciął jej głowę, która również miała tą zdolność do petryfikacji.

W jej szyi wyszły dwa stworzenia - Chryzaor, gigant w mieczami wyrastającymi z jego ciała, i Pegaz, skrzydlaty koń. Tak, Meduza była w ciąży z Posejdonem, a jednym z ich dzieci był koń.

Gdy Perseusz leciał do domu przy pomocy skrzydlatych sandałów otrzymanych od Hermesa, krew z głowy Meduzy kapała i w ten sposób powstały północnoafrykańskie, jadowite węże.

I tutaj się właśnie kończy mit o gorgonach.

Nie przypominam sobie innych stworzeń, z którymi można by było gorgony powiązać.

Jednakże to nie jest koniec historii o Meduzie w naszej wyobraźni. W średniowieczu przypisywano jej rolę femme-fatale, niebezpiecznej uwodzicielki, zaś w XIX wieku powstał poemat autorstwa Percy'ego Shelley'ego (męża słynnej Mery Shelley, autorki Frankensteina), który zobaczył w postaci Meduzy namalowanej przez da Vinciego piękno.

Gorgony w popkulturze

Gorgony są dość popularnymi postaciami w fantastyce, wszystkie posiadają niestandardowe fryzury (zazwyczaj węże).

D&D

W D&D mamy do czynienia z gorgonami i meduzami.

Gorgony są... to właściwie zupełnie inne istoty, czerpiące bardziej z katoblefasów niż gorgon znanych z mitów. Wyglądają jak żelazne byki, które wydychają trujący dym.

Z kolei meduzy są związane o wiele bardziej z greckimi gorgonami, a w szczególności z ich imienniczką, Meduzą. Przybierają formę ludzi (zazwyczaj kobiet) o wężowych włosach i posiadają zdolność do petryfikowania innych swoim wzrokiem. Są odporne na petryfikujące spojrzenie innych meduz, ale nadal mogą same się spetryfikować, jeśli spojrzą na swoje własne odbicie.

Niektóre meduzy urodziły się już jako takie (składają jaja), ale niektóre urodziły się jako humanoidy i zostały dopiero przeklęte formą meduzy.

Co ciekawe, są również męskie meduzy, czego przykładem jest jeden z antagonistów przygody Princes of Apocalypse, Marnos Urnrayle. Niemniej męskie gorgony są rzadsze.

Inną ciekawostkę jest to, że niektóre meduzy nie mają nóg, ale zamiast tego mają wężowe ogony.

Magic the Gathering

W Magicu gorgony są stworzeniami niemal wyłącznie czarnymi. Pojawiło się kilka kart w odcieniach Golgari i jedna Sultai, jednak te kombinacje zawierają czerń.

Gorgony są obecne na kilku różnych planach.

Szczególnie jednak interesujące są na Ravnice i Theros.

Gorgony Ravnici są związane z Rojem Gorgari, a więc gildią związaną z rozkładem i przemianami, której członkowie żyją w podziemiach Ravnici. Gorgony te są szczególnie dobrymi zabójcami. W przeciwieństwie jednak do typowych gorgon nie mają wężowych włosów, a zamiast tego macki. Potrafią one również kontrolować swoją zdolność do zmiany innych w kamień przy pomocy spojrzenia.

Najbardziej znaną gorgoną na Ravnice jest/była planeswalkerka, Vraska, która w pewnym momencie historii tego planu była głową roju Golgari.

Innymi wartymi wspomnienia gorgonami są te z Theros. Mają one wężowe ogony zamiast nóg i wężowe włosy. Zostały one stworzone prze boginię Pharikę, boginię trucizn i lekarstw.

Heroes of Might & Magic

W Ashanie mamy do czynienia z dwoma rodzajami istot gorgonopodobnych:

W HoMM VI w Sanktuarium spotykamy koralowe kapłanki, nagi, które przybierają formę kobiet o wężowym ogonie zamiast nóg i wężach zamiast włosów. Zamiast jednak zamieniać w kamień, mają one hiptotyzujące spojrzenie.

Z kolei w HoMM VII w Lochu pojawiają się meduzy, które są potomkiniami koralowych nag, które popadły w szaleństwo i jakimś cudem znalazły się w społeczeństwie Ygg-Chall.

Motywy związane z gorgonami

Skoro już poznaliśmy kilka gorgon w popkulturze, czas porozmawiać o związanych z nimi motywach.

Węże

Pierwszym motywem, który się pojawia często, gdy mówi się o gorgonach, są węże. Jakby nie patrzeć, to przez nie rozpoznaje się gorgonę - gorgony to kobiety o wężowych włosach.

Jednakże powiązanie z wężami nie kończy się na fryzurze.

Wiele wizji gorgon przypisuje im cechy węży, takie jak łuski czy zęby jadowe. Nie mówiąc już oczywiście o tym, że niektóre wizje gorgon mają wężowy ogon zamiast nóg.

Gorgony mogą również przyjaźnić się z różnymi wężami, mając je jako swoich pupili. Wyobraźmy sobie jaskinię, w której żyje gorgona, zamieszkaną przez dziesiątki różnych węży, jadowitych żmij i potężnych dusicieli.

A skoro już mowa o wężach, to warto się zastanowić, jakie dokładnie węże są na głowie gorgony. Czy są to żmije, kobry czy może małe dusiciele?

Może to zależy też od typu gorgony: pustynne miałyby grzechotniki, leśne jakieś węże drzewne, a te żyjące przy brzegu miałyby węże wodne.

Zamiana w kamień

Kolejnym motywem definiującym gorgony jest ich zdolność do zamiany w kamień.

Ale jak dokładnie się to odbywa?

Czy gorgona może wybrać moment, gdy chce kogoś zamienić w kamień, czy też nie i musi być ostrożna.

Czyje spojrzenie jest tu najważniejsze? Czy to ona musi na kogoś patrzeć, ktoś na nią czy też spojrzenia gorgony i ofiary muszą się spotkać, by to zadziałało?

No i jak działa ta zmiana w kamień? W jaki kamień zmienia się ofiara gorgony? W ten, który dominuje w otoczeniu, czy jakiś konkretny? Czy może to zależy od danej gorgony? A może w skamieliny, jak sugeruje dr Emily Zarka z Uniwersytetu Stanowego Arizony?

No i jak bardzo ten kamień jest trwały? Czy można go łatwo zniszczyć, rozbić? A może to niemal niemożliwe?

I czy ta petryfikacja jest trwała? Czy spetryfikowany może tak trwać i trwać, będąc zawieszonym między życiem, a śmiercią? Czy może od razu umiera? A może petryfikacja mija po jakimś czasie?

Jednakże petryfikacja nie jest jedynym wytłumaczeniem na ową zamianę w kamień. Zjawisko to może mieć bowiem podłoże psychologiczne. W końcu Meduza miała być piękną dziewczyną, więc może oznaczać to zauroczenie! Albo strach, bo gorgony miały być przerażające.

Oczywiście można dodać do tego jeszcze trochę magicznego wzmocnienia. Albo uznać za hipnozę, jak to jest w Ashanie.

Magia ziemi

Skoro gorgony umieją petryfikować, łatwo powiązać to z magią ziemi. Myślę, że gorgona, która umiałaby ożywić czasowo stworzone przez siebie posągi, byłaby ciekawą wariacją na temat nekromancji, przywoływania czy golemów.

Zresztą, sama petryfikacja wydaje się dość zaawansowaną formą magii ziemi.

Poza tym, myślę, że zdolności takie jak podróżowanie przez ziemię, kształtowanie skał czy wstrząsy sejsmiczne również wyglądałyby ciekawie.

Inną magią, która świetnie pasuje do gorgon, jest to ta związana z truciznami. Wszakże węże potrafią być trujące.

Silna babka!

Jak już mówiłem, feministki lubią przepisywać mit o Meduzie, sprawiając, że victim blaming przestaje mieć tu miejsce, a za to pojawia się wizja kobiety wzmocnionej przez cierpienie, którego doznała. Węże przestają być tylko potwornym dodatkiem, a stają się atrybutem potężnej kobiecej postaci.

Jak to powiedziała Atena w jednym z filmów CrazyCae: "Widzisz potwora, Posejdonie? To dostaniesz wojowniczki."

Nie bez powodu Victoria Lynn Schitd nazwała Gorgoną nieco bardziej złoczyńczą wizję Amazonki. Gorgona jest silna, jest ucieleśnieniem gniewu.

Czy to nie pasuje do gorgon z mitów? Są straszliwe, wściekłe, ale jeśli odpowiednio ukierunkują swoją destrukcyjną potęgę, mogą stać się prawdziwe cudownymi postaciami, jednocześnie kobiecymi i silnymi.

Jakie gorgony chciałbym zobaczyć?

Czas na ostatnią część mojego wpisu, czyli to, jakie mam pomysły na wykorzystanie gorgon w historii.

Pomysł #1: Mackowłosy

Przyznaję, że wizja gorgon z Ravnici jest odświeżająca. Nie mają może węży jako włosów, ale macki, które mogłyby wykorzystywać do pochwycania wroga.

Pamiętam nawet scenę z serialu Gormiti, gdzie jeden z bohaterów (Toby) umiał przemieniać się w gormita z mackami zamiast włosów i używał ich do walki.

Czemu więc gorgony miałyby nie wykorzystywać swoich włosów w ten sposób?

Pomysł #2: Nie zna piekło furii większej niż skrzywdzona kobieta

Jak już ustaliliśmy, gorgony są silnymi kobietami, które jednak zostały skrzywdzone. Czemu więc nie mielibyśmy wykorzystać tego faktu w historii, którą piszemy?

Może jest jakaś bogini skrzywdzonych kobiet, która przybiera formę gorgony? Może to jakieś duchy zemsty, które kobiety wołają, gdy są skrzywdzone?

A może jest jedna gorgona, która została przemieniona w taką istotę, by się chronić?

Pomysł #3: Meduza

Język polski jest ciekawy. Meduza w naszym języku ma dwa znaczenia - mityczną gorgonę i formę parzydełkowców.

Dlatego uważam, że ciekawie by wyglądało, gdyby gorgona miała może jakieś powiązanie z meduzami. Może włosy w postaci macek z parzydełkami? Może zdolność do oddychania pod wodą? A może żelatynowate ciało, typowe dla parzydełkowców?

A może piękny, podwodny ogródek z ukwiałami?

Pomysł #4: Faceci

Wiecie, ciekawie, że gorgony są tak feministycznymi stworzeniami, ale jeśli miałyby być one stworzeniami istniejącymi nie dzięki jakiejś klątwie, ale całkowicie naturalnie, może przydaliby się jacyś faceci?

Myślę, że gorgony, to wspaniały temat, o którym należy wspomnieć, gdy mowa o feminizmie w fantastyce. Gorgony są niesamowicie subwersywne, mogące być prawdziwymi potworami, jak i wzorcami do naśladowania.

Jak będzie u was?

Mam nadzieję, że się wam podobał ten post. Zostawcie komentarz i udostępnijcie tego posta, by mój blog się rozwijał.

Pa!

Bibliografia:

Szukaj na tym blogu

MangaNeko - kulturalny blog