Model aktancyjny - wspaniały sposób planowania działań postaci

 Ohayo! a może Greenwitch!

Witam was na moim blogu, gdzie zajmuję się tekstami kultury, głównie od tej twórczej strony.

Jak pewnie niektórzy wiedzą, niektóre rzeczy z teorii teatru można zastosować do pisania tekstów epickich (w sensie, chodzi o epikę, niekoniecznie o epickość), komiksów i planowaniu filmów. Przykładem tego jest chociażby łuk fabularny (story arc), o którym mówiłem w zeszłym roku.

Dziś przychodzę do was z czymś, co niekoniecznie musi się wam przydać, przy pisaniu/planowaniu, ale z pewnością jest ciekawe i warto o tym wiedzieć.

Przedstawiam wam model aktancyjny!

(Tekst posta na podstawie Słownika terminów teatralnych Patrice'a Pavisa w przełożeniu i opracowaniu S. Świontka.)

Czym jest model aktancyjny?

Jest to schemat, pozwalający na ukazanie dramaturgii w określonym tekście kultury, domyślnie przystosowany do dramatu i przedstawień teatralnych. Przy jego pomocy możliwe jest wyszczególnienie poszczególnych sił działających w tekście (aktantów), a następnie przedstawienie ich starcia.

Różni badacze tworzyli swoje wersje modeli aktancyjnych, co oczywiście poskutkowało tym, że możemy znaleźć wiele różniących się od siebie w znacznym stopniu wersji.

Np.: Władimir Propp tworzył swój model z myślą o baśni, co poskutkowało tym, że do siedmiu aktantów zaliczył między innymi królewnę. (Po bliższym spojrzeniu, nie jest to aż tak różne od tego, co będę dziś omawiać.)

Etienne Souriau zaś wyznaczył sześć funkcji dramatycznych, tylko że nazwał je jak coś z pogranicza astrologii i alchemii: np.: lew, waga czy słońce. Moim zdaniem jest to bardzo nieintuicyjne.

Ja jednak pragnę przybliżyć wam model Algirdasa J. Gremais, który został później lekko zmodyfikowany (dopracowany) przez Anne Ubersfeld.

Model ten składa się z dwóch poziomych osi i jednej pionowej, która łączy obie osie poziome. Ogólnie istnieje tutaj 6 rodzajów aktantów (w wypadku, gdy aktant jest osobą, dopuszcza się również formę aktor), które pozostają ze sobą w związku.

• podmiot - bohater działający, osoba z misją.
  Możemy go nazwać protagonistą, ale nie zawsze, bo model aktancyjny może być robiony na podstawie zdarzenia, w którym podmiotem byłaby np.: postać drugoplanowa (Polnaref chcący pomścić śmierć swojej siostry) albo nawet antagonistą serii (Shigaraki chcący ukazać zło systemu bohaterów). Wszystko zależy, jakie wydarzenie i z jakiego punktu widzenia weźmiemy
• przedmiot - cel i misja bohatera.
• nadawca - wartość, która skłania bohatera do działania.
• odbiorca - beneficjent działań bohatera, może być zarówno osobą, jak i konceptem, np.: wolność.
• pomocnik - osoby pomagające bohaterowi, wspierające go w osiągnieciu celu; to może być także jakiś bohater zbiorowy, np.: społeczeństwo.
• przeciwnik - ktoś, kto utrudnia bohaterowi dotarcie do celu, chce go powstrzymać mniej lub bardziej świadomie.
  Swobodnie możemy nazwać go antagonistą, choć, jak mówiłem, nie zawsze tak to jest.
  Przeciwnik może nie być wrogiem. Może to być równie dobrze przyjaciel, który chce chronić bohatera przed nim samym.

Co ciekawe, przeciwnik może zmienić się w pomocnika i vice versa (były wróg przyłącza się do drużyny lub przyjaciel próbuje powstrzymać czyjeś szaleństwo).

Żeby to wytłumaczyć wam dogłębniej, przedstawię wam mój pomysł na model aktancyjny do nowowychodzącej mangi "Hunters Guild: Red Hood", której pierwsze 3 rozdziały są już na MangaPlusie:

Celem Velou (podmiot) jest ochrona rodzinnej wioski przed wilkołakami (przedmiot). Łowczyni z gildii, która przybyła do wioski, Grimm, pomaga mu w tym celu, najpierw pokonując jednego z wilkołaków, a później obmyślając plan, w którym odgrywa on główną rolę. Grimm jest więc pomocnikiem, chociaż w fabule sytuacja jest dokładnie odwrotna.

Przeciwnikami są oczywiście wilkołaki. Ale nie tylko! Burmistrz również powstrzymuje Velou przed ochroną wioski, ale nie dlatego, że chce rozlewu krwi mieszkańców. On po prostu nie chce, żeby chłopak się narażał. Niemniej nadal pełni on rolę przeciwnika, bo 

Jeśli zaś chodzi o nadawcę, jest to dość łatwe do określenia. Velou jest napędzany przez miłość do wioski, swojego domu i jego mieszkańców, de facto rodziny chłopaka.

Odbiorcami zaś są mieszkańcy wioski, bo .

Po co nam model aktancyjny w pisaniu?

Model aktancyjny to przede wszystkim schemat służący badaniu i analizie tekstów kultury.

Nie oznacza to jednak, że nie można tego wykorzystać w tworzeniu arcu, szczególnie skupiającego się na bohaterze.

Znając 6 aktantów, możemy zbudować character arc w ciekawy sposób.

Musi być bohater, który ma cel, który zaś jest napędzany przez jakąś wartość i który ma określonych beneficjentów. Bohater ma kogoś, kto mu pomaga w osiągnięciu celu, oraz kogoś, kto mu w tym przeszkadza.

Zastanówcie się, jak wyglądałby model aktancyjny dla Kurapiki z HxH w arcu Yorknew City.

A potem zastanówcie się, jak w waszym tekście rozłoży się ten model. Kto jest pomocnikiem, a kto jest przeciwnikiem? Co jest celem? Co powoduje, że bohater ma dany cel i kto na ty skorzysta?

Taka optyka może być bardzo ciekawa, jeśli wykorzystacie ją z umiarem.

Podobało wam się? Zostawcie komentarz i udostępnijcie, by mój blog się rozwijał.

Niech wena będzie z wami!

Ciaosssu!